Michał Smolorz w swoim tekście nie rozwinął jednego ważnego aspektu, który ma dla tej sprawy wielkie znaczenie - o korzeniach rodzinnych, o tradycji. Maria Göppert-Mayer bowiem nie tylko urodziła się w Katowicach i tu mieszkała zaledwie trzy lata, ale też wywodziła się ze starej śląskiej rodziny i była katowiczanką w drugim pokoleniu. Ciekawe ilu dzisiejszych mieszkańców Katowic może się pochwalić taką genealogią?

Jej ojciec Fryderyk Göppert, wywodził się z prawdziwej "dynastii" śląskich lekarzy, prawników, uczonych i profesorów wyższych uczelni. Jej protoplastą był wywodzący się ze Szprotawy na Dolnym Śląsku pradziad Marii - Henryk Robert Göppert (1800-1884) - syn aptekarza, który po ukończeniu studiów lekarskich na uniwersytecie wrocławskim zrobił błyskotliwą karierę naukową. Dzięki osiągnięciom z zakresu botaniki, paleobotaniki i paleontologii w wieku 31 lat objął katedrę na macierzystej uczelni. Założył przy niej Muzeum Botaniczne i przez wiele lat kierował Ogrodem Botanicznym we Wrocławiu (który nadal stanowi jedną z atrakcji tego przepięknego miasta - stolicy Śląska). Jako jeden z pierwszych uczonych prowadził badania nad roślinami kopalnymi z różnych epok geologicznych (pozyskiwanych m.in. z górnośląskich kopalń węgla), a światową sławę przyniosło mu empiryczne udowodnienie w 1848 roku tezy o organicznym pochodzeniu węgla kamiennego. Był jednym z największych uczonych śląskich w XIX wieku - chlubą Alma Mater Wratislavensis. Dziadek Marii - Henryk, po studiach prawniczych wybrał karierę urzędniczą, która doprowadziła go do stanowiska radcy w departamencie szkolnictwa wyższego w pruskim Ministerstwie Kultury w Berlinie. Poślubił on Gertrudę z domu Landsberg, pochodzącą ze znakomitej, zasymilowanej wrocławskiej rodziny żydowskiej. Jej ojciec Ludwik był rajcą Wrocławia i zapisał się w dziejach tego miasta jako założyciel pięknego Parku Południowego. Ich syn, a ojciec Marii - Fryderyk poszedł w ślady wielkiego dziadka i po studiach w Berlinie i Heidelbergu ukończył medycynę. W 1900 roku przybył do Katowic, gdzie znalazł zatrudnienie w inspektoracie sanitarnym na powiat katowicki. Ponadto otworzył prywatną praktykę lekarską w zakresie pediatrii przy ul. Warszawskiej 1 (budynek nieistniejący, zajmowany przez bryłę Zenitu).

W Katowicach poznał matkę Marii, również noszącą imię Maria, z domu Wolff. Wolffowie, pochodzący z Halle, sprowadzili się do młodego miasta Katowice w 1871 roku, kiedy to dziadek noblistki - dr Waldemar Wolff otrzymał pracę w otwartym właśnie, pierwszym gimnazjum w tym mieście. Prowadził w nim zajęcia z przedmiotów humanistycznych oraz z religii dla uczniów wyznania ewangelickiego. Zmarł przedwcześnie w 1893 roku i został pochowany, podobnie jak jego zmarła w 1923 roku żona Katarzyna z domu Flesche na starym, nieistniejącym już (a zniszczonym celowo przez władze komunistyczne w latach sześćdziesiątych), cmentarzu ewangelickim przy ul. Damrota. Ich córka Maria urodziła się w 1874 roku i została ochrzczona w kościele ewangelickim przy ul. Warszawskiej. W położonym obok tej świątyni szkole powszechnej ukończyła swoją edukację na poziomie podstawowym.

Ślub Fryderyka Göpperta i Marii Wolff odbył się 19 września 1901 roku w katowickim zborze. Nowożeńcy zamieszkali w dużym mieszkaniu Wolffów przy ul. Młyńskiej nr 5. I tu 28 czerwca 1906 roku przyszła na świat nasza noblistka, która na chrzcie otrzymała imiona Maria Gertruda - w archiwum parafii Zmartwychwstania Pańskiego zachował się stosowny wpis w księdze chrztów, jedna z nielicznych materialnych zachowanych w Katowicach po Niej pamiątek.

Do katowickich miscellanea dodać trzeba, że Fryderyk Göppert położył wielkie zasługi w zwalczaniu epidemii zapalenia opon mózgowych wśród dzieci, która przetoczyła się w zimie 1905 roku przez Katowice i okoliczne miejscowości. Na podstawie przeprowadzonych wówczas studiów opublikował pracę naukową poświęconą nowej, fizjologiczno-chemicznej metodzie leczenia tej choroby. Przyniosła mu ona tzw. habilitację i powołanie na stanowisko profesora katedry pediatrii na jednym z najlepszych ówczesnych uniwersytetów europejskich Georg-August-Universität w Getyndze. Powiatowy lekarz z Katowic obejmuje profesorskie stanowisko na ówczesnym Harvardzie! Stąd Maria Göppert całą edukację szkolną i uniwersytecką odbyła w Getyndze. Tam uzyskała doktorat pod promotorstwem wielkiego Maxa Borna - skądinąd śląskiego noblisty, ale karierę naukową zrobiła w Stanach Zjednoczonych (w tym niestety w ramach Manhattan Project), gdzie osiedliła się w 1930 roku, po ślubie z amerykańskim naukowcem Joe Mayerem.

Czy te genealogiczne wywody mają jakieś znaczenie? Moim zdaniem mają, tak jak mają w przypadku Marii Skłodowskiej, która urodziła się w Warszawie, ale wyedukowała się na paryskiej Sorbonie, wyszła za mąż za francuskiego uczonego Pierre'a Curie i całą karierę naukową zrobiła we Francji.

Tak się złożyło, że jednym z honorowych gości, zaproszonych przez polskie władze państwowe na obchody 100. rocznicy urodzin Marii Skłodowskiej-Curie, które z wielką oprawą były obchodzone w 1967 roku w Warszawie, była Maria Göppert-Mayer. Do ówczesnej komunistycznej Polski przyjechała zresztą po pokonaniu sporych formalnych trudności, bowiem jako naukowiec zaangażowany w badania nad fizyką atomową, musiała na podróż do kraju "zza żelaznej kurtyny" uzyskać zezwolenie odpowiednich służb specjalnych USA. Jej udział w tych uroczystościach nie był przypadkowy, a wręcz symboliczny - była drugą kobietą po wielkiej Polce, która otrzymała Nagrodę Nobla z fizyki i zaledwie trzecią kobietą, która została do tej pory wyróżniona jedną z noblowskich nagród o charakterze naukowym (przed nią, w 1947 roku nagrodę otrzymała Amerykanka Gerty Cori z medycyny). Na pytanie ówczesnego prezesa Polskiej Akademii Nauk profesora Henryka Jabłońskiego, czy dostojny gość ma jakieś wyjątkowe życzenia, odpowiedziała bez wahania: "Chcę odwiedzić Katowice".

A jak odpowiadają Katowice i dalej Górny Śląsk na przypadającą w tym roku 100 rocznicę urodzin Marii Göppert-Mayer i szerzej na tą postać, wielkiego naukowca o światowej renomie? Za Michałem Smolorzem dotychczas: "niepozorną tabliczką na brudnym murze". Warto dodać, że ufundowaną w 1995 roku, z inicjatywy ówczesnego redaktora naczelnego "Dziennika Zachodniego" Marka Chylińskiego - za co mu chwała, przez tę gazetę w ramach akcji Noblistka z sąsiedztwa - dom urodzin katowickiej noblistki sąsiaduje bowiem z "Domem Prasy". O przyczynach tej impotencji mam własną teorię, którą dobrze oddaje sławny bon mot wypowiadany przez mojego ulubionego aktora Jerzego Stuhra w kultowym filmie Seksmisja: "Skłodowska też była kobietą". I o płeć w tym wszystkim na pewno nie chodzi.