english version
Hasła biblijne na dzisiaj Ukryj hasła biblijne

Święto w Łęgutach

Pamiąka budowy kościoła

23.05.2018
Udostępnij

Na granicy Warmii i Mazur obchodzono 280. rocznicę budowy i poświęcenia jedynego kościoła ewangelickiego w powiecie olsztyńskim.


Święto w Łęgutach

Mniej więcej w połowie drogi pomiędzy Ostródą a Olsztynem, na terenie Gminy Gietrzwałd leży niewielka wioska Łęguty. Usadowiona na granicy Warmii i Mazur osada powstała już w XIVw. Była częścią szlacheckiego majątku rodziny von Borck. Tutaj także osiedlali się polscy osadnicy nazwani później mazurami. I to właśnie dla nich już 1591r. Antoni von Borck wybudował pierwszy drewniany kościół.

Blisko 140 lat później kolejni właściciele folwarku – rodzina von Groeben – ufundowała nowoczesny, murowany, barokowy kościół, który nie tylko posiadał bogate wyposażenie, ale również oryginalny amfiteatralny układ ławek i ogrzewanie podłogowe. I tak dokładnie 280 lat później, 20 maja 2018r., członkowie Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Ostródzie (do której obecnie należy filiał w Łęgutach) mieszkańcy Wsi, Gminy, oraz zaproszeni goście zebrali się na uroczystym nabożeństwie w Święto Zesłania Ducha Świętego, by dziękować Bogu za dotychczasowe prowadzenie i prosić o dalszą opiekę.

Podczas nabożeństwa odbyła się również niezwykle miła uroczystość konwersji czyli wstąpienia do Kościoła. Było to już kolejne w ostatnim czasie wstąpienie do ostródzkiej parafii. W nabożeństwie udział wzięli m.in. bp Jerzy Samiec, zwierzchnik Kościoła, który wygłosił kazanie oraz bp Paweł Hause, zwierzchnik Diecezji Mazurskiej. Obecny był także ks. Łukasz Stachelek, proboszcz Parafii Ewangelickiej w Olsztynie i nasz ekumeniczny przyjaciel ks. Andrzej Trejnowski z Parafii Rzymskokatolickiej w Sząbruku. Lokalne władze reprezentował Pan Wójt Jan Kasprowicz oraz członkowie Rady Gminy na czele z przewodniczącą Panią Anną Otta.

Po nabożeństwie uczestnicy mieli okazję wysłuchać koncertu lokalnego zespołu „Kapeli Wspaniałego Teatru Bez Nazwy”, oraz spędzić przemiłe popołudnie przy miejscowej świetlicy wiejskiej, gdzie odbył się parafialno-wiejski festyn. Zarówno parafianie jak i mieszkańcy przygotowali smaczny poczęstunek.

Dzieci natomiast korzystały z placu zabaw oraz animacji przygotowanych przez przedstawicieli Stowarzyszenia RzeczJasna.

Ks. Wojciech Płoszek, proboszcz Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Ostródzie podkreślił: "Jesteśmy wdzięczni Bogu za dotychczasowe prowadzenie i błogosławieństwa. Wierzymy, że będzie On nas dalej prowadził, a Łęgucki kościół stanie się nie tylko miejscem kultu, ale także ośrodkiem kultury, pomnikiem historii i dziedzictwa mazur. Już w tym roku czynimy ku temu pierwszy krok rozpoczynając remont fundamentów kościoła. Dziękujemy wszystkim, którzy przyczynili się do organizacji tego święta na każdym jego etapie, a także tym, którzy chcieli spędzić z nami ten niedzielny czas".

Historia kościoła ewangelickiego w Łęgutach
Obecny barokowy kościół murowany powstał z fundacji kolejnego dziedzica, Fryderyka Ludwika von der Groeben, w latach 1737-1738 i został poświęcony 2 czerwca tego roku. Jest bezwieżową ceglaną budowlą na rzucie prostokąta o wymiarach 31x11 m. Surową fakturę nietynkowanych elewacji ożywiają duże okna zamknięte łukiem odcinkowym i narożne lizeny. Z przodu wznosi się prosty trójkątny szczyt, budowla kryta jest trójspadowym dachem. Wejście prowadzi przez kruchtę dobudowaną z boku, z tyłu wzniesiono niższą (ogrzewaną) zakrystię z barokowym wolutowym szczytem.

Obok kościoła wznosi się metalowa konstrukcja niskiej ażurowej dzwonnicy, na której zachował się dzwon z 1805 r.. Na cmentarzu otaczającym świątynię zachowały się liczne stare i nowsze groby, w tym kwatery rodu Groebenów i ich następców – rodu Stein von Kamienski, wywodzącego się ze szlachty polskiej.

O ile z zewnątrz kościół ma formę niezwykle skromną, wnętrze takie nie jest. Kryje je strop ozdobiony biało-żółtym ornamentem cęgowym. Z obu krótszych boków wnętrza wznoszą się drewniane empory. Ołtarz ma popularną w tamtym czasie formę architektonicznego retabulum kazalnicowego, którego rozbudowane belkowanie wspiera się na czterech kolumnach pokrytych marmoryzacją.

W predelli między stołem ołtarzowym a koszem ambony umieszczono barokowy obraz ukazujący Ostatnią Wieczerzę, który odnowił w 1746 r. niejaki C. E. Ulrich. Ażurowy baldachim ambony wieńczy figura pelikana – symbol Chrystusa, jeszcze o średniowiecznym rodowodzie. Za nim, w zwieńczeniu ołtarza, namalowano herb Groebenów.

Obok ołtarza ustawiono chrzcielnicę. Nietypowe jest amfiteatralne ustawienie ławek, stopniowo obniżających się w stronę ołtarza. Na ścianie wisi duży obraz z wyobrażeniem Ukrzyżowania i skrzydła malowanego nowożytnego tryptyku. W końcu XIX w. jako wartościowe elementy wyposażenia wymieniano dwa gotyckie piętnastowieczne lichtarze wspierające się na lwach, kielichy komunijne – pozłacany z 1688 r. oraz dwa cynowe, w tym ufundowany przez Mateusza Czerwonkę (Mateus Scerwonka) w 1680 r. Złoconą patenę komunijną fundowała Helena Dorota von Borck w 1689 r., a mosiężną misę chrzcielną Eufrozyna von Borck w roku 1685. Na ścianach umieszczono tablice epitafijne upamiętniające Jana Dietricha von Borck zmarłego w 1701 r. oraz fundatora kościoła, zmarłego w 1787 r. Przetrwały ponadto tablice upamiętniające parafian poległych w armii pruskiej podczas wojen w XIX w. i I wojny światowej.

Na emporze muzycznej naprzeciwko ołtarza wznosi się konstrukcja pozbawionego piszczałek prospektu organowego, co przypomina o trudnych czasach, gdy w 1945 r. po przejściu frontu w świątyni miano urządzić stajnię wojskową. Dzięki heroicznej postawie wiernych, kościół nie tylko powrócił do kultu, ale pozostał ewangelicki mimo prób przejęcia przez inne wyznania.

W czasach przedwojennych na obecnym obszarze parafii w Ostródzie, obejmującym cztery powiaty niemieckich Prus Wschodnich działało kilkadziesiąt parafii, skupiających dziesiątki tysięcy wiernych. Po wojnie, jeszcze w latach 50-tych wymienia się na tym terenie 12 zborów, w tym Łęguty.

Pierwsze powojenne nabożeństwa dla ludności pozostałej na miejscu w trudnych czasach po II wojnie światowej prowadził tu i w okolicach do 1947 r. hrabia Hans von Lehndorff (1910-1987), wybitny chirurg, związany z opozycyjnym wobec nazistów Kościołem Wyznającym, po wojnie autor bogatej literatury wspomnieniowej i członek ewangelickiego Zakonu Joannitów.

Wg statystyki parafialnej z 1948 r. w Dłużniewie, jak przejściowo nazwano Łęguty (co było kalką językową z niemieckiej nazwy Langgut), doliczono się 335 członków i wraz z parafią w Mańkach i filiałem w Biesalu mieszkało tu łącznie około 1100 luteran, nad którymi opiekę duszpasterską z ramienia ks. seniora Edmunda Friszkego z Olsztyna sprawowała w latach 1947-1948 mgr teologii diakon Irena Goller (później zamężna Heintze). Irena Heintze po odejściu z pracy na Mazurach była pracownicą biura Konsystorza, a następnie długoletnią redaktorką kościelnego wydawnictwa „Strażnica Ewangeliczna” (późniejszy „Zwiastun”) w Warszawie.

W latach 1957-1959 r. filiał nosił nazwę Languty i miejscowym duszpasterzem był (wraz z Olsztynkiem) ks. Józef Kułak z parafii w Mańkach. W 1968 r. Łęguty były wzmiankowane wraz z Mańkami jako stacje kaznodziejskie Olsztyna, aż w 1989 r. w wyniku reorganizacji granic parafii przeszły pod zarząd Ostródy. Jak wszędzie na Mazurach, po 1956 r. akcja łączenia rodzin, emigracja, asymilacja i ogólne starzenie się naszego społeczeństwa sprawiły, że dziś wiernych jest znacznie mniej. A jednak kościół ewangelicki w Łęgutach nieprzerwanie trwa, nabożeństwa regularnie odbywają się w II i IV niedzielę miesiąca o godz. 14.45.

Relacja z uroczystości: ks. Wojciech Płoszek
Historia kościoła: dr Jerzy Domasłowski
Zdjęcia: Urząd Gminy Gietrzwałd, Adriana Płoszek