Pomnik Wspólnej Pamięci we Wrocławiu
"Cmentarze można zburzyć, pamięci zniszczyć nie sposób”
W czwartek, 30 października 2008 r. w Parku Grabiszyńskim został odsłonięty Pomnik Wspólnej Pamięci upamiętniający dawnych mieszkańców Wrocławia pochowanych na nieistniejących dziś cmentarzach.
Ponad siedemdziesięciometrowy „Żyjący Mur Cmentarny” ma być miejscem zadumy, a jednocześnie formą zadośćuczynienia dla pamięci tych, o których w latach powojennych chciano zapomnieć. Przed wejściem umieszczono napis w języku polskim i niemieckim:
„Cmentarze można zburzyć, pamięci zniszczyć nie sposób”. Granitowy monument z oryginalnymi płytami nagrobnymi mieszkańców Breslau stanął w miejscu, gdzie jeszcze w latach 60. były mogiły i stały ruiny krematorium, zniszczonego podczas Festung Breslau. Jeden z elementów wysokiego na 5 m. muru jest symbolicznie przewrócony. Znajduje się pod nim ziemia z nieistniejących dziś cmentarzy, a na jego wierzchu wypisane są nazwy wszystkich zniszczonych po wojnie cmentarzy: ewangelickich, katolickich i żydowskich.
Pomysł uczczenia pamięci dawnych Wrocławian pojawił się osiem lat temu za sprawą parafii ewangelickiej we Wrocławiu. 11 grudnia 2000 r. parafia wystosowała pismo do prezydenta Wrocławia, wojewody i marszałka, Konsula Generalnego Niemiec, Kościołów chrześcijańskich oraz do Gminy Wyznaniowej Żydowskiej, w którym zaproponowano rozważenie inicjatywy stworzenia wspólnego miejsca pamięci.
- Uważamy, że do naszego moralnego i chrześcijańskiego należy podjęcie starań, by uczynić coś z tym problemem, tym bardziej, że jako Polacy dopominamy się o uszanowanie miejsc pochówku naszych Rodaków na Wschodzie – podkreślono.
Kolejną przyczyną powstania inicjatywy był problem składowania dużej ilości poniemieckich płyt nagrobnych, niszczejących w podwrocławskim Mirkowie, niedaleko zakładu kamieniarskiego. W przeszłości płyty były wykorzystywane do budowy ulicznych chodników, schodów w urzędach, a nawet wybiegów dla zwierząt we wrocławskim zoo...
Inicjatywa spotkała się z pozytywnym odzewem ze strony władz miasta Wrocławia. Po wielu konsultacjach wybór miejsca pamięcią padł na Park Grabiszyński, który kiedyś był cmentarzem ewangelickim. W 2005 roku został ogłoszony konkurs architektoniczny na projekt pomnika. Wzięło w nim udział 25 zespołów. Pierwszą nagrodę zdobył projekt autorstwa Alojzego Gryta, Tomasza Tomaszewskiego i Czesława Wesołowskiego pt. „Żyjący Mur”. On też został zrealizowany.
Uroczystość odsłonięcia pomnika prowadził prezydent Wrocławia Rafał Dutkiewicz, zaś ekumenicznego poświęcenia monumentu dokonali: abp Marian Gołębiewski - Kościół rzymskokatolicki, bp Ryszard Bogusz – Kościół ewangelicko-augsburski, bp Włodzimierz Juszczak – Kościół grecko-katolicki, ks. Aleksander Konachowicz – Kościół prawosławny oraz rabin Icchak Rapaport – gmina żydowska.