Teksty IV Zgromadzenia Ogólnego Leuenberskiej Wspólnoty Kościołów:

Doktryna i praktyka Wieczerzy Pańskiej

Wiedeń, 3-10 maja 1994

Kościoły - sygnatariusze Konkordii Leuenberskiej (skrót: KL) opisują wspólne rozumienie zwiastowania, Chrztu i Wieczerzy Pańskiej następującymi słowami:

Podstawę świadectwa o Ewangelii stanowi świadectwo apostołów i proroków zawarte w Piśmie Świętym Starego i Nowego Testamentu. Zadaniem Kościoła jest rozpowszechnianie tej Ewangelii za pośrednictwem słowa głoszonego w kazaniu i przez duszpasterstwo indywidualne, a także przez Chrzest i Wieczerzę Pańską. W zwiastowaniu, Chrzcie i Wieczerzy Pańskiej Jezus Chrystus jest obecny przez Ducha Świętego. W taki sposób usprawiedliwienie w Chrystusie staje się udziałem ludzi, w taki sposób Pan gromadzi swój lud. W tym celu posługuje się zarówno różnymi urzędami i służbami w Kościele, jak też świadectwem wszystkich członków swojej wspólnoty (KL 13).

W Wieczerzy Pańskiej zmartwychwstały Jezus Chrystus przez Słowo obietnicy wraz z chlebem i winem udziela samego siebie w ciele i krwi, ofiarowanych za wszystkich. Odpuszcza nam przez to grzechy i umożliwia nowe życie z wiary. Pozwala nam doświadczyć na nowo, że jesteśmy członkami Jego ciała. Umacnia nas w służbie wszystkim ludziom.

Świętując Wieczerzę Pańską zwiastujemy śmierć Chrystusa, przez którą Bóg pojednał z sobą świat. Głosimy obecność zmartwychwstałego Pana pośród nas i radując się z Jego przybycia oczekujemy Jego przyszłego przyjścia w chwale (KL 15 i 16).

Wobec tradycyjnych różnic między Kościołami luterańskimi i reformowanymi w nauce o Wieczerzy Pańskiej Kościoły oświadczyły:

W Wieczerzy Pańskiej zmartwychwstały Jezus Chrystus przez Słowo obietnicy wraz z chlebem i winem udziela samego siebie w ciele i krwi, ofiarowanych za wszystkich. W taki sposób ofiarowuje siebie całkowicie tym wszystkim, którzy przyjmują chleb i wino. Wierząc przyjmuje się Wieczerzą Pańską na zbawienie, nie wierząc - na sąd.

Społeczności z Jezusem Chrystusem w Jego ciele i krwi nie możemy oddzielić od samego aktu spożywania i picia. Oderwane od tego aktu dociekanie, w jaki sposób Chrystus jest obecny w Wieczerzy Pańskiej, grozi niebezpieczeństwem zaciemnienia Wieczerzy.

Gdzie taka zgoda między Kościołami istnieje, tam potępienia wypowiedziane w wyznaniach wiary z czasów Reformacji nie mają zastosowania w doktrynalnym stanowisku tych Kościołów (KL 18-20).

Zgodnie z zaleceniem KL, wzywającym do kontynuowania dyskusji doktrynalnych w celu pogłębienia i stałego aktualizowania wspólnego rozumienia Ewangelii, grupa regionalna Europy południowej zajęła się zagadnieniami dotyczącymi doktryny i praktyki Wieczerzy Pańskiej. O tematyce i sposobie jej sformułowania zadecydowały cztery czynniki:

1. Nowe osiągnięcia w dziedzinie egzegezy oraz dwustronne i wielostronne dialogi ekumeniczne (por. dokument o "Wieczerzy Pańskiej", deklaracje konwergencji w sprawie Chrztu, Eucharystii i posługiwania duchownego") przyczyniły się do pogłębienia i wzbogacenia rozumienia Wieczerzy Pańskiej. Przedmiotem ponownego odkrycia i refleksji stały się różne wymiary Wieczerzy (ekumeniczny, diakonijny, społeczno-etyczny i misyjny). Te osiągnięcia, uzyskane w dialogu ekumenicznym, wymagają krytycznego przyjęcia i owocnego wykorzystania dla wspólnego ewangelickiego rozumienia Wieczerzy Pańskiej.

2. W dziedzinie praktykowania Wieczerzy Pańskiej doszło w Kościołach do różnego rodzaju zmian; zwiększyła się częstotliwość organizowania uroczystości eucharystycznej i udziału w niej; upowszechniła się celebracja Wieczerzy Pańskiej podczas nabożeństw w każdą niedzielę; wprowadzono nowe formy celebrowania Wieczerzy. W jej rozumieniu nowego znaczenia nabrały następujące aspekty: Wieczerza Pańska jako widzialny znak wspólnoty oraz jako posiłek radości i nadziei eschatologicznej. Wiąże się z tym pytanie o relację pomiędzy nowymi a tradycyjnymi aspektami dotyczącymi rozumienia Wieczerzy Pańskiej (np. Wieczerza Pańska jako obietnica odpuszczenia grzechów, relacja między Wieczerzą a spowiedzią). Inne pytanie dotyczy odpowiedniej formy celebracji uwzględniającej jej potencjalną różnorodność i niezbędną jedność.

3. W ramach spotkań ekumenicznych oraz procesu przemiany i sekularyzacji życia pojawiają się w różnych kontekstach społecznych nowe pytania lub stare w nowej formie; dotyczą one np. dopuszczenia do Wieczerzy Pańskiej (zaproszenie do niej członków innych Kościołów, Wieczerza Pańska z udziałem dzieci, Wieczerza a Chrzest). Prowadzi to do postawienia pytań dotyczących powiązania między Wieczerzą Pańską a członkostwem kościelnym oraz między Wieczerzą a wiernością własnej konfesji, misyjnego aspektu Wieczerzy Pańskiej oraz jej praktyki odpowiedniej do kontekstu i zgodnej z Ewangelią.

4. Grupa regionalna - abstrahując od różnic między luteranami a reformowanymi - w sposób szczególny mogła się przekonać, jak różne modele eklezjologiczne i sposoby wyrażania pobożności, jak także rozmaite wyzwania pojawiające się w różnych sytuacjach i warunkach społecznych, współokreślają doktrynę i praktykę Wieczerzy Pańskiej. Dlatego grupa regionalna uznała, że rzeczą ważną i ubogacającą będzie poświęcenie uwagi właśnie tym zagadnieniom.

Przedkładany tekst, będący rezultatem przeprowadzonych konsultacji, nie może i nie chce zajmować się w sposób wyczerpujący zagadnieniami doktryny i praktyki Wieczerzy Pańskiej. Jego intencją jest raczej poczynienie w aktualnej sytuacji pewnych fundamentalnych wypowiedzi dotyczących rozumienia Wieczerzy i zaproponowanie wspólnego sposobu uporania się w praktyce z problemami, które wymagają rozwiązania. Zajmując otwartą postawę wobec nowych problemów i przekonań, a zarazem odnosząc się z pietyzmem do już istniejących typów pobożności, trzeba ukazać różnorodność w rozumieniu i formach Wieczerzy Pańskiej, a zarazem podkreślać to, co wspólne, co nam wszystkim zostało dane i powierzone.

Końcowy tekst niniejszego dokumentu powstał w wyniku trwającego kilka lat procesu. Grupa regionalna Europy południowej odbyła trzy rozmowy teologiczne na temat "Związku zachodzącego między doktryną, praktyką i wspólnotą Wieczerzy Pańskiej" podczas spotkań w Budapeszcie (1989) i w Gallneukirchen/Austria (1988 i 1990). Podczas rozmów każdy z zaangażowanych Kościołów przedstawił własny sposób praktykowania Wieczerzy Pańskiej oraz związane z nim aktualne przemiany i zagadnienia. Przedmiotem dyskusji były wspólne podstawy i różne rozłożenie akcentów w doktrynie i praktyce Wieczerzy Pańskiej, z jakimi mamy do czynienia w różnych Kościołach i sytuacjach społecznych. Sprawy te rozpatrywano w kontekście podstawowych przekonań teologicznych występujących w tradycji i teraźniejszości, a zwłaszcza w kontekście nowszych osiągnięć w dziedzinie egzegezy oraz dialogów ekumenicznych prowadzonych na płaszczyźnie dwustronnej i wielostronnej. Sprawą ważną, owocną i zachęcającą było to, że doszło do zintegrowania rozmów doktrynalnych z przeżywaną przez uczestników wspólnotą Wieczerzy Pańskiej.

W przedłożonym tekście, jak i w Konkordii Leuenberskiej używa się słowa Wieczerza Pańska. Pojęcie to zakorzeniło się w Kościołach protestanckich. Odsyła ono do ostatniego posiłku, jaki spożył Jezus ze swoimi uczniami, a który jest głównym korzeniem Wieczerzy Pańskiej. Określeniu temu grozi, oczywiście, niebezpieczeństwo, że zostanie zrozumiane fałszywie jako coś, co przynależy tylko do przeszłości lub co ma niewiele do powiedzenia współczesnemu człowiekowi. Toteż trzeba podkreślić wyraźnie, że w Wieczerzy Pańskiej chodzi o naszego Pana Jezusa Chrystusa. On jest jej źródłem i ośrodkiem. Chcą to wyrazić takie określenia, jak Uczta Pana, Wieczerza Pańska (1 Kor 11,20). Pojęcie Eucharystia (= dziękczynienie, 1 Kor 11,24) wskazuje na to, że pierwszą naszą odpowiedzią na dowody opieki Bożej jest wdzięczność. Dlatego wielką pomocą dla zborów może być zapoznanie ich z tym poszerzonym sposobem pojmowania i objaśnienie im jego znaczenia.

Rzeczą pouczającą jest także zapoznanie się z nazewnictwem stosowanym przez inne Kościoły wyrosłe z Reformacji...

Komitet wykonawczy przyjął 2 lutego 1991 r. wyniki konsultacji i skierował je do Kościołów-sygnatariuszy Konkordii Leuenberskiej z prośbą o zajęcie stanowiska. Nadesłane opinie były podstawą do przepracowania dokumentu grupy Europy południowej. Komitet wykonawczy na posiedzeniu w dniu 28 października 1993 r. opracował zrewidowaną wersję, po czym przesłał ją Zgromadzeniu Ogólnemu Leuenberskiej Wspólnoty Kościołów, które zaakceptowało tekst w przedłożonej formie.

W ten sposób dyskusje doktrynalne przyczyniły się do uzyskania zgodności poglądów w dziedzinie rozumienia teologicznego i praktyki kościelnej Wieczerzy Pańskiej. Zgodność tę możemy tutaj zaprezentować.

Część pierwsza:

Doktryna Wieczerzy Pańskiej

I. Ustanowienie Wieczerzy Pańskiej

1. Nasze Kościoły celebrują Wieczerzę Pańską na podstawie nakazu i obietnicy Jezusa Chrystusa. On sam działa w Wieczerzy, zapraszając do swojego Stołu i dając w darze samego siebie. Zgodnie z rozumieniem Kościołów wyrosłych z Reformacji, Wieczerza Pańska jest "fundacją" ustanowioną przez Jezusa Chrystusa.

Tradycyjna koncepcja opiera się na fakcie, że ustanowienie Wieczerzy Pańskiej nastąpiło przez Jezusa Chrystusa tej nocy, której był wydany. Nowsze badania naukowe - biorąc za punkt wyjścia fakt, że słowa ustanowienia mają różne brzmienie w Nowym Testamencie (1 Kor 11,23-26; Mt 26,26-29; Mk 14,22-25; Łk 22,19-20) - doprowadziły do daleko sięgających pytań (brzmienie słów ustanowienia, jego datowanie, powiązanie ustanowienia z posiłkiem paschalnym i in.). Niezależnie od tego, do jakich osiągnięć dojdą w tych kwestiach badania historyczne, rzeczą bezsporną zdaje się być fakt, że Wieczerza Pańska ma swoje historyczne oparcie w zwiastowaniu i praktyce życiowej Chrystusa oraz w Jego drodze na krzyż.

Ustanowienie Wieczerzy Pańskiej ma swą podstawę historyczną w Ostatniej Wieczerzy, jaką Jezus spożył ze swoimi uczniami. Jednak w kontekście zbawienia ustanowienie i znaczenie Wieczerzy Pańskiej sięga od zbawczego działania Boga wobec Izraela (posiłek paschalny), poprzez wspólnotę stołu Jezusa z grzesznikami, przeżywanie obecności Zmartwychwstałego przez uczniów i współcześnie działający zbór, aż po eschatologiczną wspólnotę Stołu.

2. Na podstawie przedstawionego rozumienia ustanowienia można powiedzieć, że celebracja Wieczerzy Pańskiej ma trojaką podstawę:

jest nią oddanie się Jezusa Chrystusa w służbie dla innych aż po śmierć i doświadczenie obecności zmartwychwstałego Pana;

jest nią historia Boga Ojca z ludźmi, w której Bóg wyzwala grzesznika z niedoli i winy, okazuje mu swoje swoje przebaczenie i swoją miłość, obdarza wspólnotą i otwiera wspartą na Słowie przyszłość;

jest nią obecność Ducha Świętego, który obdarza nas wiarą, prowadzi do wspólnoty z Jezusem Chrystusem i jednych z drugimi, wyzwala oraz upoważnia do składania świadectwa i pełnienia służby w świecie przez naśladowanie Chrystusa.

A. Znaczenie Wieczerzy Pańskiej

1. Wieczerza Pańska jako obietnica i dar

Kościół żyje pod wpływem obietnicy i w pewności, że Jezus Chrystus działa w Słowie i Sakramencie przez Ducha Świętego jako Pan, który jest obecny. Nigdy nie ustaje w zanoszeniu próśb o Jego obecność. Jezus Chrystus daje w swojej Wieczerzy początek przekraczającej granice wspólnocie oraz umacnia nas w oczekiwaniu Królestwa Bożego.

1. Znaczenia Wieczerzy Pańskiej nie da się wyrazić jednym pojęciem. Spośród wielu znaczeń szczególnie ważne są dla nas następujące:

a) W Wieczerzy Pańskiej sam Jezus Chrystus oddaje się nam w swoim ciele i swojej krwi z chlebem i winem. Miejscem, w którym nas spotyka, jest obietnica odpuszczenia grzechów i pojednania. On chce mieć z nami społeczność. We wierze przyjmujemy zatem samego Chrystusa (aspekt chrystologiczny).

b) W Wieczerzy Pańskiej przez zwiastowanie i wielbienie odbywa się wspominanie i przyswajanie pojednawczego czynu Boga w życiu, śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa. Spożywając chleb i pijąc wino otrzymujemy udział w jedynej ofierze Jezusa Chrystusa, w Jego ciele i krwi oddanej za nas wszystkich. W ten sposób stajemy się uczestnikami aktu pojednania (aspekt soteriologiczny).

c) W Wieczerzy Pańskiej celebrujemy pierwsze oznaki przyszłego Królestwa Bożego w nadziei na ostateczną odnowę stworzenia. Tak więc Wieczerza Pańska jest wydarzeniem nowego przymierza oraz prorockim znakiem uniwersalnej woli zbawczej Boga i Jego przyszłego panowania, w którym Bóg będzie wszystkim we wszystkim. W ten sposób Wieczerza Pańska staje się świętem radości pośród smutku, świętem przebaczenia pośród wszelakiej winy, świętem wspólnoty pośród wszelkich podziałów (aspekt eschatologiczny).

d) W Wieczerzy Pańskiej Kościół staje się widzialny jako wspólnota. Każda celebracja eucharystyczna jest zarazem znakiem, wspomnieniem i wyzwaniem wskazującym, że otrzymany dar przyczynia się do wspólnoty wszystkich wierzących i solidarności ze światem, którego dotyczy zbawcza wola Boga (aspekt eklezjologiczny).

2. W Wieczerzy Pańskiej zostajemy obdarzeni niczym innym niż podczas ustnego zwiastowania: całą Ewangelią. Przyjmujemy ją jednak w inny sposób: wraz z chlebem i winem każdy osobiście w mocy Ducha Świętego zostaje objęty obietnicą pojednania dokonanego w Jezusie Chrystusie. Obietnica i dar zbawienia urzeczywistniają się w elementarnych formach: w akcie dawania i przyjmowania, jedzenia i picia. Dzielenie chleba i wina oraz wspólnota Stołu Pańskiego stają się widzialnymi znakami jedności w Chrystusie i jednych z drugimi.

Podczas celebrowania Wieczerzy Pańskiej, Słowo i dar, zwiastowanie i czyn tworzą całość. Słowo jest potrzebne po to, aby wyraźnie opisać wydarzenie, udzielić obietnicy, wzbudzić wiarę, strzec wolności i umożliwić usprawiedliwienie. Jednocześnie zachodzi potrzeba występowania daru, czynu i wydarzenia jako widzialnych znaków wspólnoty. Udzielanie sakramentów jest ściśle związane ze zwiastowaniem Słowa.

3. Ze względu na publiczne zwiastowanie Słowa i specyficzny charakter Wieczerzy Pańskiej jako znaku widzialnej jedności Kościoła, prawomocne przewodniczenie celebracji Wieczerzy Pańskiej wiąże się z oficjalnym upoważnieniem otrzymanym od Kościoła (por. Konfesja Augsburska, art. 14).

B. Przyjmowanie Wieczerzy Pańskiej

1. Stare - również w Kościołach protestanckich stosowane - określenie Wieczerzy Pańskiej jako Eucharystii (dziękczynienia) ukazuje, że winna zawierać ona w sobie element podziękowania i wielbienia trójjedynego Boga jako odpowiedź na otrzymany dar. Z tego wielbienia i podziękowania wyrasta nowe życie i nowa postawa, do których wyzwolił nas Jezus Chrystus.

2. W Wieczerzy Pańskiej Jezus Chrystus udziela nam przebaczenia grzechów. Wyzwalając zobowiązuje nas zarazem, byśmy żyli z mocy przebaczenia, wzajemnie sobie przebaczali i umożliwiali innym uczestniczyć w radości przebaczonej winy.

3. W Wieczerzy Pańskiej Pan służy nam i umacnia nas na naszej drodze. Ponieważ pociesza nas w naszych obawach i zwątpieniach, udziela nowej odwagi i mocy, przeto jako powołani do służby w świecie możemy i powinniśmy innych umacniać i pocieszać, dodawać im otuchy, pomagać i stawać w ich obronie.

4. W Wieczerzy Pańskiej sprawiedliwy troszczy się o niesprawiedliwego, wolny o będącego w niewoli, uprzywilejowany o dyskryminowanego. Również i my winniśmy wszystkim, którzy nas potrzebują, dawać udział we wszystkim, co otrzymaliśmy.

5. W Wieczerzy Pańskiej Jezus Chrystus oferuje nam pojednanie i wspólnotę. Czyniąc tak rzuca nam wyzwanie, byśmy wytrwale poszukiwali właściwych stosunków w życiu społecznym, politycznym i ekonomicznym. W społeczności z Chrystusem dochodzi do przezwyciężenia wszystkich różnic będących przyczyną podziału, jak pochodzenie, rasa, płeć, klasa i naród. Dlatego nie możemy się pogodzić z różnymi niesprawiedliwymi stosunkami i licznymi podziałami występującymi w naszym społeczeństwie i w świecie.

6. Stół, przy którym sprawuje się Wieczerzę Pańską, jest Stołem jednego Pana, a Wieczerza znakiem jednego, świętego, katolickiego i apostolskiego Kościoła. Dlatego niedopuszczanie do społeczności Wieczerzy Pańskiej jest bolesnym przypomnieniem podziału Kościołów chrześcijańskich i zarazem wyzwaniem do jego przezwyciężenia. Gościnność eucharystyczna jest pierwszym krokiem w tym kierunku.

C. Zaproszenie do Wieczerzy Pańskiej

W Wieczerzy Pańskiej Jezus Chrystus wyzwala nas do nowego życia. On jest podstawą naszej wiary, ponieważ w spotkaniu z Nim możemy stać się ludźmi zaufania i wolności, ludźmi, dla których nowy początek jest stałym doświadczeniem. On jest podstawą miłości, gdyż obietnica miłości Bożej sprawia, że każdy na swój sposób staje się godny miłości i zdolny do jej okazywania. On jest podstawą nadziei, która podtrzymuje nas w ciężkich doświadczeniach i cierpieniach, nadziei, której cierpliwość nie pozwala nigdy na rezygnację, a jej święty niepokój nie godzi się nigdy z niesprawiedliwością. Toteż w Wieczerzy Pańskiej Chrystus zaprasza nieustannie cały zbór do wspólnoty z Nim i jednych z drugimi.

1. Zgodnie z porządkiem obowiązującym w naszych Kościołach, Chrzest jest warunkiem dopuszczenia do Wieczerzy Pańskiej. Zasada ta wynika z tradycji większości naszych Kościołów oraz z rozumienia relacji między Chrztem, Wieczerzą Pańską a zborem. Jeśli nawet Nowy Testament nie mówi wyraźnie o tym, że między Chrztem a Wieczerzą Pańską zachodzi ścisła więź, to przecież jest rzeczą oczywistą, iż pragnienie Chrztu jest zawsze pierwszą odpowiedzią na zwiastowanie Ewangelii o Jezusie Chrystusie (Dz 2,4; 8,36), podczas gdy uroczystość Wieczerzy odbywa się w zborze ukonstytuowanym przez Chrzest (Dz 2,42). Przez Chrzest następuje włączenie do ciała Chrystusa (1 Kor 12,13). Za pośrednictwem Chrztu dokonuje się wezwanie do nowego życia przez uczestnictwo w śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa (Rz 6,3n). Natomiast w Wieczerzy Pańskiej zbór stale na nowo doświadcza wspólnoty ze swoim Panem i otrzymuje wsparcie dla swojej wiary (1 Kor 10,14nn). Dlatego Wieczerza, w przeciwieństwie do Chrztu, jest czynnością powtarzaną (1 Kor 11,26).

2. W wyniku urbanizacji i sekularyzacji, jak i zanikającego zwyczaju uprzedniego zgłaszania się do Wieczerzy Pańskiej, powstają dzisiaj dwa problemy. Po pierwsze, nie można się już zorientować, kto z uczestników Wieczerzy jest ochrzczony. W tym przypadku nasuwają się dwie możliwości: ponowne wprowadzenie zwyczaju uprzedniego zgłaszania się albo zaznaczanie podczas zaproszenia do Wieczerzy, że warunkiem przystąpienia jest Chrzest i przynależność do Kościoła, przez co odpowiedzialność za uczestnictwo zostaje przeniesiona na jednostkę. W czasach dzisiejszych bardziej odpowiednia zdaje się być druga możliwość.

3. Z drugiej strony wśród ludzi, którzy szukają na nowo kontaktu z Kościołem, wzrasta pragnienie uczestniczenia w Wieczerzy Pańskiej bez uprzedniego Chrztu. W tym przypadku kierujemy się zasadniczą przesłanką, że przyjęcie do zboru Jezusa Chrystusa przez Chrzest umożliwia przystępowanie do Stołu Pańskiego. Mimo to wyrażonego pragnienia nie można po prostu odrzucać. W szczególnych przypadkach i sytuacjach trzeba podejmować decyzje oparte na pastoralnej odpowiedzialności. Jednocześnie jednoznacznym świadectwem Nowego Testamentu pozostaje to, że zaproszenie Jezusa adresowane do wszystkich jest wezwaniem do zobowiązującego naśladowania i konkretnego wyznawania. Dlatego Chrzest i Wieczerza Pańska są ściśle ze sobą związane.

4. W pierwszym okresie Reformacji dostęp do Wieczerzy Pańskiej był związany z rozumieniem sakramentu (znać trzeba było główne elementy jego interpretacji). Po wprowadzeniu konfirmacji dopuszczenie do Wieczerzy Pańskiej, tj. przystąpienie do niej po raz pierwszy, było związane z ukończeniem nauki konfirmacyjnej (egzamin i uroczystość konfirmacji). Praktyka ta jest jeszcze dzisiaj stosowana częściowo w naszych Kościołach. Jednocześnie dokonały się pewne zmiany: w wielu zborach przystąpienie do Wieczerzy Pańskiej po raz pierwszy ma miejsce jeszcze podczas trwania nauki konfirmacyjnej; większa częstotliwość nabożeństw komunijnych, a także organizowanie nabożeństw rodzinnych połączonych z Wieczerzą Pańską, skłania do postawienia pytania o udział w niej przyprowadzonych dzieci.

5. Zdarza się coraz częściej, że nasze Kościoły zapraszają do udziału w Wieczerzy Pańskiej także członków tych Kościołów, z którymi nie istnieje wspólnota komunijna; dzieje się tak przede wszystkim w ramach pracy duszpasterskiej prowadzonej dla małżeństw mieszanych pod względem wyznaniowym i ich rodzin. Nasze Kościoły rozumieją to zaproszenie jako krok do przezwyciężenia podziału.

6. Kto występuje ze wspólnoty Kościoła, ten odłącza się tym samym od udziału w Wieczerzy Pańskiej. Ponowne przystąpienie do Kościoła oznacza powrót do wspólnoty tych, którzy są uczestnikami Stołu Pańskiego.

Część druga:

Kwestie dotyczące praktyki

I. Kwestie podstawowe

1. Osiągnięcia w dziedzinie egzegezy, dialogi i spotkania ekumeniczne, jak i zwrócenie uwagi na całokształt ludzkich przeżyć sprawiły, że w różnych Kościołach osiągnięto nowe spojrzenie na wspólnotowy i radosny charakter Wieczerzy Pańskiej oraz na różne jej wymiary. Fakt ten pociągnął za sobą zmiany w praktyce komunijnej. Uwidoczniają się one w zwiększonej ofercie uroczystości komunijnych i we wzroście liczby ich uczestników.

Z zadowoleniem należy powitać okazywanie nowego zrozumienia Wieczerzy Pańskiej i publiczne zapraszanie do uczestnictwa w niej. Doszło tutaj do odzyskania istotnych aspektów w dziedzinie rozumienia Wieczerzy Pańskiej.

2. W naszych Kościołach Wieczerza Pańska ma zawsze i w każdej formie do czynienia z odpuszczeniem winy. Świadczą o tym najważniejsze katechizmy, jakimi posługują się nasze Kościoły. Ta zależność była stałą cechą charakterystyczną Wieczerzy Pańskiej sprawowanej w Kościołach od czasów Reformacji. Ale stopniowo wyrosło z tego przekonanie, że spowiedź, pokuta i otrzymanie przebaczenia stanowią wstępny warunek udziału w Wieczerzy. Doszło do tego, że obchodzona w niedzielę uroczystość Wieczerzy była, poprzedzana nabożeństwem przygotowawczym, w którym uczestnictwo było obowiązkowe. W ten sposób święto radości zostało zdominowane coraz bardziej przez elementy surowości i przygnębienia. Fakt ten utrudniał wielu ludziom przystępowanie do Wieczerzy Pańskiej.

Z drugiej strony także dzisiejsza zmieniona praktyka niesie ze sobą pytania. Czy nie dochodzi do utraty - lub przynajmniej utraty znaczenia - tych aspektów, które w reformacyjnej pobożności związanej z Wieczerzą Pańską odgrywały zawsze centralną rolę (intensywne przygotowanie; refleksja, czy jest się godnym tego zaszczytu; powaga otaczająca przystępowanie do Stołu Pańskiego)? Wyraźnie daje się odczuć, że powiązanie między spowiedzią, przebaczeniem grzechów a Wieczerzą Pańską uległo rozluźnieniu, a spowiedź jako oddzielna forma straciła na znaczeniu. Wielu członków naszych zborów wyraża z tego powodu ubolewanie.

Nasze Kościoły winny trzymać się tego, aby uroczystość Wieczerzy Pańskiej była możliwa w odpowiedniej formie, aby członkowie zboru mogli osobiście wyznać swą winę i otrzymać przebaczenie. Zarazem jednak nie wolno tracić z pola widzenia samodzielnych form spowiedzi i pokuty.

Niezależnie od spowiedzi indywidualnej, która nie musi mieć związku z porządkiem liturgicznym, podczas dni pokutnych, nabożeństw weekendowych i spotkań modlitewnych, lecz także podczas szczególnych okazji w ramach nabożeństw niedzielnych, można posłużyć się uzupełniającymi tekstami wychodzącymi naprzeciw wspomnianym potrzebom.

3. Zwiastowanie Słowa i Wieczerza Pańska jako dwa sposoby wyrażania Ewangelii przynależą do siebie, toteż nie wolno ich sobie przeciwstawiać. W tym sensie akceptujemy powrót do praktyki wiązania ze sobą kazania i Wieczerzy Pańskiej podczas nabożeństwa niedzielnego. Ważne jest przy tym to, aby status kazania został zachowany i potwierdzony oraz aby Wieczerza Pańska zachowała swój charakter jako oferta.

4. Dzisiaj coraz częściej sprawuje się Wieczerzę Pańską w konkretnych grupach wspólnotowych lub w ramach realizacji projektów odnowy zborowej. Przy całym zrozumieniu dla tego rodzaju uroczystości eucharystycznych, ważne jest zwrócenie uwagi na to, że właściwe praktykowanie Wieczerzy Pańskiej odbywa się w łączności między grupą a zborem. Wieczerza jest aktem Kościoła, a w jej sprawowaniu ma uwidocznić się solidarność i jedność wszystkich jego członków. Każdy członek i każda grupa zborowa ponoszą odpowiedzialność za cały zbór, zbór zaś ponosi zbiorową odpowiedzialność ekumeniczną.

5. Ponieważ Wieczerza Pańska jest wspólną uroczystością ludu Bożego, przeto musi obejmować także tych, którzy z powodu choroby lub ułomności nie mogą uczestniczyć w nabożeństwie zboru. Przez organizowanie uroczystości Wieczerzy w domach prywatnych lub szpitalach, ludzie starzy i chorzy uzyskują poczucie wspólnoty z Chrystusem i łączności ze swoim zborem.

6. Wzgląd na alkoholików jak i uczestniczące dzieci sprawił, że coraz częściej odbywa się uroczystość Wieczerzy Pańskiej, podczas której zamiast wina podaje się wszystkim uczestnikom sok z niesfermentowanych winogron. Praktyka ta ma jednak swoje granice ze względu na potrzebę przestrzegania zgodności między znakiem a słowami ustanowienia.

7. Trzeba przemyśleć na nowo zagadnienie łączności między Wieczerzą Pańską a dyscypliną kościelną. Wprawdzie reformatorzy reprezentowali pogląd, że oba te elementy należą zasadniczo do siebie. Trzeba jednak zapytać, jakim kryteriom winna odpowiadać dzisiaj dyscyplina kościelna, tak aby z jednej strony cechowała ją teologiczna poprawność, z drugiej zaś nadawała się do urzeczywistnienia w praktyce. Poza tym trzeba zbadać, jak argumentować na rzecz dyscypliny kościelnej w świetle przekonania, że w Wieczerzy Pańskiej zawarta jest oferta przebaczenia grzechów, i że Chrystus zapewnia przebaczenie wszystkim, którzy Go o to proszą.

II. Podstawowe elementy liturgii

1. Forma liturgii eucharystycznej musi być zgodna z ustanowieniem Wieczerzy Pańskiej (Konfesja Augsburska, artykuły 10, 13 i 24). Wynikają z tego następujące elementy ewangelickiej uroczystości Wieczerzy Pańskiej:

słowa ustanowienia (w brzmieniu biblijnym),
zaproszenie,
dystrybucja chleba i wina,
modlitwa (Ojcze nasz, o ile nie był już zmówiony w innym momencie nabożeństwa,
dziękczynienie i
wielbienie.

Z Wieczerzą Pańską jest nierozłącznie związane zwiastowanie zbawienia przez Jezusa Chrystusa i odpuszczenie grzechów.

Na bazie tych podstawowych elementów istnieje znacząca. ilość możliwych form. Trzeba jednak uwzględnić następujące zasady: w uroczystości Wieczerzy Pańskiej muszą być rozpoznawalne elementy zgodne z ustanowieniem. Nie można oczekiwać, aby zbór akceptował zbyt wiele niespodziewanych innowacji. Trzeba dbać o harmonię między płaszczyzną wolności i płaszczyzną elastyczności. Również z punktu widzenia ekumenicznego każda nowa forma winna obejmować podstawowe elementy. Z faktu odzyskania Wieczerzy Pańskiej dla nabożeństwa niedzielnego wynika potrzeba ponownego przemyślenia formy całego nabożeństwa.

2. Prośba o Ducha Świętego dla zgromadzonych na uroczystości komunijnej i dla całego Kościoła odpowiada w pełni reformacyjnemu rozumieniu Wieczerzy Pańskiej. Prośba ta wyraża, że obecność Pana przez Ducha Świętego (KL 13) następuje dla nas wyłącznie z łaski, i że wiara, w której otrzymujemy Pana, zostaje wywołana przez jego Ducha (epikleza).

3. Włączając modlitwę eucharystyczną (anamneza) do liturgii Wieczerzy Pańskiej trzeba wziąć pod uwagę jej pierwotny sens. Swój sens liturgiczny modlitwa ta uzyskuje przez bezpośrednie powiązanie jej ze słowami ustanowienia (1 Kor 11,24). Dzięki przedstawieniu w formie wielbiącej historii zbawienia uwydatnione zostaje znaczenie słów ustanowienia. Włączenie tych słów do dziękczynienia i wielbienia chroni je przed niebezpieczeństwem potraktowania ich tylko w kategorii cytatu historycznego.

4. Czynności symboliczne, uzupełniające niezbywalne elementy liturgii Wieczerzy Pańskiej, mają swoje uzasadnienie w pragnieniu ukształtowania nabożeństwa w taki sposób, aby mogło być ono przeżywane intensywniej we wszystkich swoich wymiarach. Pocałunek pokoju jest np. znakiem pokoju z Bogiem i między ludźmi, a także znakiem wspólnoty, którą przeżywamy w Wieczerzy Pańskiej. Impuls do takich działań dają również spotkania ekumeniczne oraz dające się podczas nich zauważyć bogactwo i różnorodność. Gdzie jednak w słowach i formie nie dochodzi już do głosu podstawowy sens Wieczerzy Pańskiej, tam przekroczona została dopuszczalna granica czynności symbolicznych.

III. Porządek nabożeństwa - uczestnictwo zboru

1. Zaproszenie do udziału w Wieczerzy Pańskiej musi być poprzedzone starannym zbadaniem sytuacji i tradycji. Forma winna odpowiadać wspólnotowemu i radosnemu charakterowi Wieczerzy.

2. Wszystkie kwestie związane z uroczystością Wieczerzy Pańskiej mają ścisły związek z zagadnieniem ludzkiej pobożności. Dlatego wprowadzenie jakichkolwiek zmian trzeba najpierw omówić i wyjaśnić w zborze. Pomocą mogłoby też służyć okolicznościowe kazanie poświęcone nauce o Wieczerzy Pańskiej. Nowe formy należy wprowadzać tylko za zgodą członków zboru lub ich reprezentantów. - Zmiany winny być też zrozumiałe dla tych, którzy tylko okazyjnie uczestniczą w nabożeństwie, i dla gości z innych zborów.

3. Forma dystrybucji (podchodzenie rzędami, klęczenie lub stanie w kręgu, siedzenie za stołem, dystrybucja w ławkach) winna być dostosowana do możliwości przestrzennych i liczby uczestników Wieczerzy Pańskiej; szczególnie trzeba uwzględnić charakter daru, wspólnoty przy jednym stole i przyjmowania. Przystępowanie może być manifestacją przyjmowania i wyznania wiary.

4. Podczas Wieczerzy Pańskiej trzeba zaangażować starszych, współpracowników lub innych członków zboru jako pomocników przy dystrybucji chleba i wina. Ukaże to charakter Wieczerzy jako uroczystości zborowej. Pomocnicy muszą być uprzednio poinstruowani w sprawie sprawowanej przez nich posługi. Uroczystości Wieczerzy Pańskiej przewodniczy osoba, która otrzymała upoważnienie Kościoła i w tym celu została ordynowana.

5. Zachowanie wspólnotowego kielicha podczas dystrybucji chleba i wina w Wieczerzy Pańskiej wymaga w aktualnych warunkach troskliwego przestrzegania zasad higieny. Fakt ten nie może jednak wypaczyć charakteru uroczystości Wieczerzy Pańskiej jako doskonałej wspólnoty braci i sióstr.

Używając indywidualnych małych kielichów w łączności z kielichem nalewającym (i być może stosując metodę zamaczania chleba w winie) winniśmy pamiętać o dokładnym brzmieniu słów ustanowienia i głębokiej treści symbolicznej związanej z kielichem wspólnotowym.

6. Chociaż według ewangelickiego rozumienia elementy używane podczas Wieczerzy Pańskiej nie doświadczają przemiany, to jednak szacunek wobec użycia stwórczych darów chleba i wina w Wieczerzy Pańskiej oraz względy ekumeniczne wymagają odpowiedniego postępowania z tymi elementami, które nie zostały zużyte.

7. Wspólnym posiłkom w zborze (np. agapom) trzeba nadawać taki charakter, aby różniły się one wyraźnie od Uczty Pana.

Uwagi końcowe

Przez całe stulecia Wieczerza Pańska była - też - znakiem podziału między Kościołami i konfesjami. Jako Kościoły związane z Konkordią Leuenberską poznajemy i doświadczamy z radością, jak wspólnota Wieczerzy Pańskiej nas łączy i trzyma razem, mimo że mamy do czynienia z różnymi wyzwaniami, żyjemy w różnych sytuacjach i reprezentujemy subtelne różnice poglądów w dziedzinie rozumienia Wieczerzy Pańskiej.

Model ekumenii osiągnięty między Kościołami wyrosłymi z Reformacji", z którym mamy do czynienia w Konkordii Leuenberskiej, jest konsensem osiągniętym w kwestiach zasadniczych. Model ten, otwarty na wielość w pojednanej różnorodności, sprawdził się w rozmowach doktrynalnych i we wspólnej praktyce. Jest to model zrealizowanej ekumenii, który umożliwia nowe spotkania oraz ustanowienie wspólnoty świadectwa i służby (KL 37). Zachęceni doświadczeniem i uzyskanym zrozumieniem, wyniki naszych rozmów interpretujemy jako zaproszenie do dalszego dialogu i spotkań ekumenicznych. Uznana i urzeczywistniona społeczność Słowa i Wieczerzy Pańskiej jest dla nas znakiem nadziei i jednocześnie wyzwaniem do poszukiwania dialogu i wspólnoty w ramach ekumenii. Doznaliśmy wzmocnienia przez to, żeśmy zaprosili do wiary w zeświecczonym świecie, do wspólnoty w Kościele, do Wieczerzy Pańskiej jako obietnicy przebaczenia i jako święta radości.

Kielich błogosławieństwa, który błogosławimy,
czyż nie jest społecznością krwi Chrystusowej?
Chleb, który łamiemy,
czyż nie jest społecznością ciała Chrystusowego?
Ponieważ jest jeden chleb,
my, ilu nas jest, stanowimy jedno ciało,
wszyscy bowiem jesteśmy uczestnikami jednego chleba
(1 Kor 10, 16n)

 

Albowiem, ilekroć ten chleb jecie, a z kielicha tego pijecie,
śmierć Pańską zwiastujecie, aż przyjdzie.
(1 Kor 11,26).