Wystawy jubileuszowe o kościołach łaski

 

W ostatnich miesiącach roku otwarto na Dolnym Śląsku kilka wystaw okolicznościowych z okazji jubileuszu 300-lecia kościołów łaski. Cesarz Józef I obdarzył przed trzema wiekami sześć śląskich miast przywilejem, umożliwiającym postawienie własnym sumptem kościołów ewangelickich.

 

Najokazalszy ze wszystkich sześciu kościołów powstałych na mocy ugody altransztadzkiej, mogący pomieścić 10 tys. wiernych, zbudowano w Jeleniej Górze (o historii kościoła w "Zwiastunie Ewangelickim" nr 9/2009). We wnętrzach tamtejszego Muzeum Karkonoskiego otwarto w październiku aż dwie wystawy: "Odzyskana świetność. Model jeleniogórskiego kościoła łaski" oraz "Droga do tolerancji - 300 rocznica ugody altransztadzkiej". Ta druga wystawa, przygotowana przez Muzeum Śląskie w Görlitz, krąży od 2 lat po Europie.

 

 

Ozdobą tej pierwszej stał się drewniany model kościoła łaski, wykonany w 1709 r. przez architekta Martina Frantza dla przekonania miejscowych ewangelików do swego projektu. Przez prawie 200 lat model przechowywany był na drugiej emporze kościoła Pod Krzyżem Chrystusa, w 1902 r. został przekazany do jeleniogórskiego muzeum Towarzystwa Karkonoskiego. W latach 2007-2008 został odrestaurowany przez konserwatorów i modelarzy Muzeum Narodowego w Szczecinie, dzięki wsparciu finansowemu Królewskiej Fundacji Gustawa VI Adolfa w Sztokholmie oraz Samorządu Województwa Dolnośląskiego. Zdołano zachować 85% oryginalnych elementów. Odtworzono pierwotną kolorystykę modelu, elewacja uzyskała kolor różu pompejańskiego, a kopuła i hełmy barwę zieloną. Model daje się łatwo demontować na poszczególne elementy. Brak połowy pokrycia dachu i kopuły pozwala oglądającym przyjrzeć się więźbie dachowej i szczegółom konstrukcyjnym. Przez wysokie okna widoczne są empory, których kształt różnił się od ostatecznie zrealizowanych. Model posiada wymiary po ok.1,5 m długości oraz wysokości. Eksponowany jest na wysuwanym podeście w specjalnie zaprojektowanej gablocie, w której utrzymywane są stałe warunki klimatyczne.

 

Na wystawie zaprezentowano również inne zabytki, podarowane muzeum przez parafię ewangelicką na początku XX wieku, w tym pochodzącą z kościoła łaski klepsydrę, służącą do odmierzania czasu wygłaszanych kazań. W tutejszym oddziale Archiwum Państwowego wyszperano potwierdzenie wykupienia miejsca w kościele przez jedną z parafianek w 1709 r., a także książkę rachunkową z sumami wypłacanymi architektowi. Muzeum jest posiadaczem licznych dawnych wizerunków kościoła i jego dobrodziejów, które urozmaiciły jubileuszową wystawę. Wernisaż w Muzeum Karkonoskim stanowił element programu dwudniowej polsko-niemieckiej konferencji naukowej "Cuius regio eius religio. 300 rocznica powstania kościołów łaski".

   

 

 

Podobnie jak w Jeleniej Górze, gospodarzem byłego ewangelickiego kościoła łaski Trójcy Św. w Kamiennej Górze jest obecnie parafia rzymskokatolicka (o historii kościoła w "Zwiastunie Ewangelickim" nr 10/2009). Zaplanowane na 15 miesięcy obchody jubileuszu zainaugurowano 2 sierpnia 2009 r. (zobacz http://www.luteranie.pl/pl//.html). Rocznicowe obchody w drugą sobotę października rozpoczęły się modlitwą przy obelisku, upamiętniającym pochowanych na dawnym cmentarzu ewangelickim przy kościele łaski. Rozległy teren cmentarny wokół kościoła zamieniono bowiem w okresie powojennym na park. Po modlitwie odbyło się w kościele dwujęzyczne uroczyste nabożeństwo ewangelickie z udziałem przedwojennych mieszkańców miasta (galeria zdjęć na http://www.stchristophori.eu/), po którym wierni udali się do Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego, by uczestniczyć w otwarciu wystawy jubileuszowej "Kościół Łaski w Kamiennej Górze 1709 - 2009". Wernisaż uświetnił dziecięcy zespół skrzypcowy z kamiennogórskiego ogniska muzycznego, wzbudzając aplauz licznie zgromadzonych.

 

 

Ozdobą wystawy była prezentowana na stałe w muzeum laska łaski sprzed 300 lat, którą uroczyście wytyczono teren pod budowę domu Bożego. Zaprezentowano także wypożyczoną z Muzeum Sztuki Złotniczej w Kazimierzu Dolnym, a pochodzącą z kościoła łaski ozdobną puszkę na komunikanty z 1709 r. Ekspozycję urozmaiciły portrety pastorów, zabytkowe kraty z cmentarza, fotografie z lat 30-tych XX w. prezentujące oryginalny wystrój obiektu oraz współczesne zdjęcia wyposażenia wywiezionego do Warszawy. W gablotach umieszczono zbiory, przejęte z dawnego Gabinetu Osobliwości przy kościele łaski, wśród nich egzemplarze Biblii z XVII i XVIII wieku, śpiewnik wraz z modlitewnikiem z 1800 r. opracowany dla parafii ewangelickiej w Kamiennej Górze oraz skarbonę kościelną z początku XVIII wieku.

 

3 grudnia 2009 r. świętowano jubileusz kościoła łaski Trójcy Świętej w Żaganiu, który został zburzony w 1966 r., pozostała po nim tylko wieża pełniąca dziś funkcję punktu widokowego (więcej o historii kościoła na łamach "Zwiastuna Ewangelickiego" nr 7/2009). Nabożeństwu w położonej nieopodal dawnej kaplicy staroluterańskiej przewodniczył ks. Dariusz Lik, proboszcz parafii ewangelickiej w Zielonej Górze. W sprawowaniu liturgii uczestniczyli też duchowni: polskokatolicki, prawosławny i rzymskokatolicki. Uroczystość uświetnili muzycznie żagański chór młodzieżowy "Dominanta" oraz orkiestra kameralna miejscowej szkoły muzycznej. Po nabożeństwie uczestnicy uroczystości spotkali się w Pałacu Książęcym, gdzie wręczono każdemu dyplom pamiątkowy z wizerunkiem kościoła.

  

 

W pałacowej Galerii obok siedziby Notariusza otwarto wystawę okolicznościową wizerunków kościoła na przestrzeni wieków ze zbiorów miejscowego regionalisty Mariana R. Świątka, który opowiedział o historii nieistniejącej świątyni. Wśród kilkudziesięciu wizerunków możemy zobaczyć często unikatowe ujęcia przedwojenne i powojenne, w tym fotografie ze smutnego epizodu burzenia kościoła. Uzupełnieniem fotogramów jest eksponowana na kilku planszach historia żagańskiego kościoła łaski. Wystawę można oglądać przynajmniej do połowy lutego 2010 r. Uroczystości zorganizowało Towarzystwo Przyjaciół Żagania pod patronatem Starosty Żagańskiego.